4 oktober 2015: 27e zondag door het jaar. Thema : oorspronkelijke liefde.
27ezondag door het jaar
Inleiding
Welkom in deze viering.
Vandaag gaat het evangelie over een moeilijk onderwerp:
het gaat over het huwelijk en huwelijkstrouw.
Of, als je het wijder wilt zien, over relaties.
Dat onderwerp wordt aangesneden om Jezus op de proef te stellen.
Hoe denkt Hij over de spanning tussen regels en idealen?
Jezus heeft daarop één antwoord: mensen moeten elkaar tot hulp zijn,
tot hulp die een ander echt helpt mens te worden.
In dit soort hulp schieten we nogal eens tekort.
Overweging
Na de viering van woensdag in Klaasje Zevenster zei iemand tegen mij:
“ Het evangelie is achterhaald. In de krant staat dat paus Franciscus het scheiden makkelijker gaat maken.” Het lijkt mij dat de paus niet instemmend “ ja “zal zeggen op deze twee uitspraken.
“Waarom zou het evangelie achterhaald zijn?”, vroeg ik . “ Nou, omdat niermand zich eraan houdt. Ook katholieken houden zich niet aan de regel wat God verbonden heeft zal de mens niet scheiden. Nu gaat de paus het ook nog makkelijker maken om te scheiden.”. “Is dat laatste echt waar? ,vroeg ik .”Volgens mij wil de paus de kerkelijke procedures van nietigverklaringen korter en daardoor ook makkelijker maken. Maar ook paus Franciscus zal echtscheidingen betreuren en zeker niet goed keuren”.
“Jammer”, zei de man , “weer een gemiste kans voor de kerk ”.
Bijbel lezen is moeilijk en krant lezen blijkbaar ook. De betekenis van het evangelie is springlevend en actueel. Echtscheiding is voor de kerk nog steeds niet mogelijk.
Hoe je binnen de kerk moet omgaan met mensen die gescheiden zijn is een andere vraag. Hier moet de kerk een fijngevoelig en pastoraal hart voor nodig hebben.
Als de Farizeeërs bij Jezus komen stellen ze hem de vraag: “Mag een man zijn vrouw verstoten?”. Ze vragen dus: “Mogen mensen op initiatief van de man scheiden?” Als Jezus “ja” zegt , gaat Hij tegen de bedoeling van God in. Zegt hij “neen” dan zeggen zijn tegenstanders. “Zie je wel, u bent helemaal niet reëel. U bent niet bij de tijd.” Jezus gaat de discussie niet uit de weg : “Wat heeft Mozes u voorgeschreven? Wat staat er in de Wet?” “ Mozes heeft toegestaan een scheidingsbrief op te stellen”, zeggen de Farizeeërs. Mag je daaruit af leiden dat scheiden mogelijk is? “Neen, natuurlijk niet”, zegt Jezus en hij verklaart waarom: “ Om de hardheid van uw hart staat Mozes zo’n brief toe.”
Scheiding ligt niet in de bedoeling van God. Die brief is er alleen om verdere rechteloosheid te voorkomen. Met zo’n brief kan een vrouw een tweede huwelijk aangaan. Een vrouw zonder man is anders helemaal rechteloos. Waar het hart verhard is, moet er een oplossing komen die beide partijen het minst schaadt. Scheiding is altijd een pijnlijke en verdrietige uitkomst uit een vastgelopen relatie. Belangrijker dan de vraag wat mag of niet mag is de vraag wat God bedoelt. Daar wil Jezus het over hebben.
Jezus grijpt terug op het boek van de Schepping: de oorspronkelijke bedoeling van het huwelijk is dat vrouw en man elkaars partners zijn en dat de onderlinge liefde die hen bindt van God uitgaat. In plaats van regels te maken, kun je ook terug keren het oorspronkelijke ideaal toen alles nog jong en fris en nieuw was. Wat bedoelden mensen toen ze “Ja ik wil” tegen elkaar zeiden.? Spijtig moet ook Jezus constateren dat de weg terug naar het ideaal soms niet meer begaanbaar is.
De kerkrechtsgeleerden hebben, denk ik, van het woord van Jezus een wet gemaakt: “ Wat God verbonden heeft mag de mens niet scheiden”. Is het wel een wet?
In plaats van de oproep om de kern van de huwelijksband bij de God van liefde te zoeken, lezen zij een juridische regel. Hun uitleg – scheiden mag niet - is een smalle uitleg die de schoonheid van wat opgeroepen wordt, niet verstaat.
Het is de schoonheid van de schepping die opgeroepen wordt. De schepping : planten, dieren en mensen zijn goed en mooi en kunnen in harmonie de aarde bewonen. Er is dan nog geen medemens. Alle dieren worden bij Adam gebracht om te zien hoe hij ze zou noemen. Onder de dieren vindt Adam geen hulp die bij hem past.
Bij de vorming van Eva uit de rib van de Adam kwam er een nieuwe mens. Deze twee mensen maken elkaar vrouw en man. Zonder Eva was Adam geen man en zonder Adam was Eva geen vrouw. Door het vuur van de liefde groeien mensen in hun relatie naar elkaar en naar zichzelf toe. Zij worden aan elkaar meer mens.
“Wat God verbondenheid heeft dat mag de mens niet scheiden”, betekent dan: Die groei in menswording mag niet verbroken worden; moet doorgaan; mensen kunnen in elkaar het beste naar boven halen. Gehuwden horen zo wezenlijk bij elkaar dat in een voorstellingsronde de man zijn vrouw moet noemen en de vrouw haar man. Niet in de zin van toe behoren, maar in de zin van : zonder hem of haar zou ik mezelf niet zijn. Dat “bij elkaar horen” vormt de onlosmakelijkheid en de onverbreekbaarheid van het huwelijksverbond. Dat zijn allemaal grote woorden als je naar de dag van vandaag kijkt. Dat is waar. Maar niets hoeft ons ervan te weerhouden om aan het oorsprongsideaal vast te houden en te verkondigen dat mensen elkaar gegeven zijn. De groei in liefde vraagt om gekoesterd, beschermd en bevorderd te worden. De zin: “wat God verbonden heeft” lees je te smal als je er een wet van maakt.
Misschien lees je zin ook te smal wanneer je hem alléén toe past op het huwelijk. Er zijn ook allerlei andere samenlevingsvormen en relaties waarin mensen aan elkaar kunnen groeien. Vriendschappen. Leven in religieuze communiteiten. Woongroepen.
Ik denk dat iedereen dat ideaal van “méér mens worden aan elkaar”wel zal delen.
Maar ook weten we vaak uit eigen omgeving of eigen ervaring dat dit ideaal lang niet altijd bereikt wordt. Mensen kunnen elkaar ook beschadigen. Huwelijkse relaties, vriendschapsrelaties, gebroken gezinnen, breuken in collegiale relaties, maar ook: burenruzies, onenigheid uit jaloersheid, soms zelfs : haat en nijd en moord en doodslag. De spanning tussen ideaal en werkelijkheid is groot en die is er altijd geweest.
Waar de liefde verkoelt en het hart zich verhardt, komen er regels te voorschijn om de schade te beperken. Jezus constateert echtbreuk, maar geeft er geen goedkeuring aan. In navolging van Jezus keurt de kerk scheiding niet goed, maar door haar regels van nietigverklaring van een eerste huwelijk opent de kerk wel de mogelijkheid van een nieuw begin. Paus Franciscus wil deze regelgeving minder ingewikkeld maken. Tegelijk benadrukt hij dat de liefde bescherming verdient door positieve regelgeving.
De kerk bewijst een dienst aan de samenleving van vandaag door het oer ideaal van de schepping hoog te houden: God geeft de mensen aan elkaar door de gloed van de liefde Met pijn in het hart constateert de kerk dat groei in liefde soms niet meer mogelijk is en zelfs omslaat in het tegendeel: in ruzie en haat. De kerk heeft daarom evenzeer de plicht om regelingen te treffen die het mensen mogelijk maken het ideaal opnieuw te kunnen beleven. Niet het instituut huwelijk is beschermwaardig, maar wel de toegewijde verbondenheid die als intieme liefde een model is voor allerlei andere vormen van relaties. Relaties tussen vrouw en man, maar ook tussen vrouw en vrouw, man en man, zusterschap en broederschap.
Iedere liefde waarin mensen groeien in mens zijn, drukt iets uit van Gods scheppende liefde toen hij de mens vrouwelijk en mannelijk maakte. Iedere liefde die mensen meer mens maakt is beschermwaardig. Het evangelie dat dat ideaal hoog houdt is nog steeds inspirerend en zeker niet achterhaald.
Pastor
Goede God, Schepper van vrouw en man, leer ons leven in de oorspronkelijke goedheid. Wek in ons het verlangen naar duurzame liefde.
Lector
God, schepper, op voorspraak van Sint Franciscus bidden wij U:
leer ons goed te zijn voor dieren en hen te gebruiken
als nodige en nuttige hulp voor de mens.
Dat wij hen eerbiedigen als uw schepselen en hen niet nodeloos schaden.
S T I L T E Laat ons bidden.
Lector
God, wij bidden voor onze paus Franciscus
die in eenvoud en met hartelijkheid zijn pastoraal hart laat spreken.
Dat uw kerk onder zijn leiding een milde en begrijpende kerk wordt
voor mensen die hun beoogde idealen niet kunnen halen.
S TI L T E Laat ons bieden.
Lector
God, u hebt de mens man en vrouw gemaakt en hun verbintenis geheiligd.
Schenk hen de kracht voor elkaar tot gelijkwaardige hulpen te zijn
in goede en in kwade dagen.
Zegen de vriendschappen van alle vrouwen en mannen
die door trouwe liefde elkaars leven verrijken en mooi maken.
Bescherm deze liefde met uw milde zegen.
S TI L T E Laat ons bieden.
Pastor
God, moge uw scheppende liefde ons blijven bezielen.
Dit bidden wij u door Christus onze Heer. Amen