8 maart 2015 Derde ziondag van de Veertigdagentijd Tien geboden als basis voor het samenleven

 

 Inleiding

Van harte welkom deze viering op de Derde zondag van onze trektocht Jezus achterna op weg naar Jeruzalem.

 

De navolging van Jezus is niet een automatisch gebeuren:

 

het is het kiezen van een levensstijl.

 

Deze levensstijl houdt in dat wij in alles zoeken Gods Wil te doen.

 

Daartoe zijn ons Tien Woorden gegeven.

 

Voor een samenleving waarin deze geboden gerespecteerd worden

 

moeten wij ons met hart en ziel inzetten.  Jezus is ons hierin voor gegaan.

 

Leven vanuit God en naar God toe is de opgave die wij in oefenen

 

om Jezus na te volgen naar de komende heerlijkheid.

 

Willen we aan het begin van deze viering stil worden en bidden om Gods ontferming over ons.

 

 

 

Openingsgebed

 

Heer God, U schenkt Tien Woorden als richtingwijzers

 

naar het land van licht en liefde.

 

Mogen wij verteerd worden van verlangen naar uw komend Rijk.

 

Help ons de weg de weg te gaan die naar vrede en bevrijding voert.

 

Dat wij op U, en op U alleen, durven vertrouwen.

 

Door Christus onze Heer.

 

 

 

 

 

Gebed over de gaven.

 

Heer, open onze oren opdat wij de taal van de tekenen verstaan

 

en U in uw gaven ontmoeten.

 

Leer ons inzien dat U hebt bent die met ons gaat

 

uit het land der verdrukking naar een leven in vrijheid.

 

Door Christus onze Heer.

 

 

 

Slotgebed.

 

Heer God,   Help ons om volk van God, Lichaam van Christus te zijn in deze wereld.

 

Dat niet beangst zijn om onze toekomst,

 

maar dat wij in vertrouwen op U bevrijdend werkzaam zijn

 

ten dienste van al uw mensen.

 

Door Christus onze Heer.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Overweging

 

 

 

  1. Bovenal bemin één God

  2. Zweer niet ijdel, vloek noch spot

  3. Heilig steeds de dag des Heren

  4. Vader moeder zult gij eren

  5. Dood niet, geef geen ergernis

  6. Doe niets wat onkuisheid is

  7. Vlucht het stelen en bedriegen

  8. Ook de achterklap en het liegen

  9. Wees steeds kuis in uw gemoed

  10. Begeer nooit iemands goed.

    Mijn vader zaliger kende deze berijming van de eerste lezing van vandaag: de Tien Geboden van God. De Tien Woorden werden versmald tot een kinderversje dat iedereen onthouden kon. Ik heb eens een gereformeerde man die Tien Geboden horen opzeggen in de Statenvertaling.  De man kende de hele eerste lezing van vandaag uit zijn hoofd in zestiende-eeuws Nederlands. Nu is het uit je hoofd kennen van teksten geen enkele garantie dat je een goed en gelovig leven leidt. Gelovig leven betekent toch allereerst de tien geboden in praktijk brengen.

    Door van de Bijbelse teksten catechismusteksten te maken is er een wezenlijke verandering ontstaan. De tien geboden werden opgevat als individuele gedragsregels. “Als jij je netjes gedraagt zal jou niets gebeuren. Dan ben je een goed mens.”

    Dat is natuurlijk helemaal waar. Maar een mens leeft toch niet op zijn eentje.  Een mens leeft toch in een samenleving. Ook die kan goed of minder goed zijn.

    In de bijbel worden de Tien Woorden verkondigd als Gods wil aan de gemeenschap van Israel. Aan het volk.  En de aankondiging begint met de plechtige uitspraak: “Ik ben de Heer uw God, die u uit Egypte geleid hebt, het slavenhuis.”

    De Tien Woorden zijn erop gericht om een vrije samenleving op te bouwen waarin mensen bevrijd zijn uit slavernij en waarin de mensen de wil van God belangrijker vinden dan al het andere. De wil van God is het gelukkig leven van zijn volk: vrede en gerechtigheid voor iedereen.

    Je hoort weleens zeggen: iedereen die in zijn eigen hart kijkt kent de tien geboden. Als het ware ingebakken natuurwet. Ze zijn vanzelfsprekend. Maar als dat zo is, zou de wereld er toch anders uitzien. Ik denk wel dat iedereen wéét wanneer hij zelf de fout in gaat.  Daar is een heel eenvoudig criterium voor:  iets is fout als jij je er  

    zó voor schaamt of je er zó schuldig over voelt dat je niet wilt dat het aan het licht komt.  Gewetensonderzoek kan ons helpen ons innerlijk kompas scherper te richten op het goede. Maar hoe richt je een samenleving op het goede dat God wil?

    Hoe kan er een samenleving groeien waarin vrede en gerechtigheid voor iedereen gewaarborgd zijn? Hoe kunnen wij vrij zijn van allerlei soorten slavernij waardoor we geknecht worden in onze menselijke waardigheid? Volgens de Tien Woorden kan dat wanneer wij in onze maatschappij  niet het ‘ik’, zelfs niet de naaste, maar God alleen centraal stellen.  “Gij zult geen andere goden hebben ten koste van Mij”.  God zegt: “Ik ben een jaloerse God. Wie mij liefheeft, geef ik mijn gunst. Wie mijn geboden minacht, zal niet ongestraft blijven.” Het dag en nacht overwegen van de Wet des Heren zal geluk en zegen brengen. Door overweging maak je je hart bereid God lief te hebben en omwille van Hem je naaste als jezelf.

    De Tien Geboden – de Wet des Heren -  zijn negatief geformuleerd: Gij zult niet … In het licht van Gods wil kunnen we er telkens aan toevoegen opdat…. . Er is een minimum eis en een ideaal. Dat ideaal – een ideale samenleving –  Gods heerschappij over ons – het rijk Gods in ons midden -  dienen we voor ogen te houden. 

    Het gaat erom om een volk te worden dat bevrijd is van slavernij, onderdrukking, willekeur en machtsmisbruik. Meer nog: een volk dat bevrijdend in de wereld aanwezig is om aan anderen die vrijheid te geven die het zelf ontvangen heeft. Mijn vrijheid mag anderen niet klein houden. Respect dat ik verdien mag niet ten koste gaan van anderen door hen te minachten. De zorgzaamheid die ik verwacht mag ik aan anderen niet onthouden.

    Gij zult niet doden is een oproep om het leven van medemensen te bevorderen.  Zeggen dat je liever hebt dat een Jihadstrijder sneuvelt dan terugkeert in de samenleving is een ernstige schending van de grondslagen van de samenleving. Verdwaalde en misleide mensen verdienen een kans tot terugkeer.Natuurlijk moeten we ook oog houden op het gevaar dat zij met zich mee brengen. Maar jezelf beschermen gaat niet door een ander de dood toe te wensen. Ook als een meerderheid van de mensen het met je eens is, blijft deze mening fout.  Gods geboden zijn niet onderworpen aan democratische besluiten.

    Eer je vader en je moeder is niet een keurig handje geven of met twee woorden spreken. Het is het gebod om voor ouderen het leven zo waardig en menselijk mogelijk te maken.  De zorgsector staat in ons land zwaar onder druk. Toen het volk Israel door de woestijn trok op weg naar het beloofde land was er een stelregel die ook nu zou moeten gelden: “in de woestijn bepalen de zwaksten het tempo”. De uitgaven aan de zorg mogen niet bepaald worden door wat wij er op democratische wijzen voor over hebben. Wat nòdig is voor hun welzijn, dat moet gedaan worden.

    Het lijkt erop of die Tien Geboden van God op gespannen voet staan met een democratische samenleving. Dat hoeft niet zo te zijn. Democratie kan ook een weg zijn om idealen te verwezenlijken. Ook een democratische samenleving kan gericht staan op het doen van Gods wil.  De Tien Geboden zijn basisregels om als Volk van God te leven in deze wereld. Joden, christenen en ook moslims onderscheiden zich hier in van mensen  met een seculiere levensbeschouwing. De wereld draait niet om individuele “ikken” als centrum.  De wereld is een weefsel van betrekkingen waarin God, medemensen en mijn persoon op elkaar betrokken zijn. Om dat weefsel niet te doen scheuren en om dat weefsel tot grotere schoonheid te brengen, daartoe spreekt God ons tien maal toe: “mens kom tot waarachtig leven! Ik ben jouw bron!  Ik ben jouw toekomst!  Leef voor mijn Gezicht!  “

    De Tien Woorden – geboden – leefregels – wegwijzers  -oriëntatiepunten - hoe ze noemen wilt - staan centraal in ons godsdienstig en maatschappelijk leven.  In Jezus’ tijd stond de offerdienst in de tempel centraal. Voor ons als christenen weleens het instituut kerk.

    Tempel en kerk kunnen weleens belangrijker worden dan de Levende God die wil dat mensen gelukkig zijn!  Met zijn rel in de tempel laat Jezus zien dat  God zelf ver uit gaat boven de meest godsdienstige instellingen.   De rel in de tempel heeft inderdaad geleid tot zijn kruisdood. Er is geen huis, geen kerk, geen tempel meer nodig nu zijn gedode en afgebroken lichaam verrezen is. Alle geboden zijn thans voldragen. Er is in Jezus Christus een nieuw volk opgestaan dat zijn Lichaam in de wereld is. Een volk dat bevrijd is en bevrijdend zal werken, een volk dat leeft uit God en naar God toe.  

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

    Pastor Goede God U hebt ons uw geboden gegeven als richtingwijzers in ons leven.

 

Geef ons de kracht om uw geboden te onderhouden.

 

 

 

Lector : Wij bidden u om het eerlijke besef

 

dat wij voortdurend tekortschieten in het onderhouden van uw geboden.

 

Behoed ons voor moedeloosheid en onverschilligheid.

 

Geef ons telkens weer opnieuw de moed om op weg te gaan.

 

S T I L T E  Laat ons bidden.

 

 

 

Lector: Wij bidden voor mensen in oorlogslanden die snakken naar vrede.

 

Help ons uw bevrijdende werkzaamheid voortzetten voor mensen

 

die klein gehouden worden en onderdrukt.

 

Geef ons de moed om naar uw toekomst uit te blijven zien.

 

S T I L T E  Laat ons bidden.

 

 

 

Lector MOV: God, het leven van Tamils op de theeplantages is zeer zwaar.

 

Zij wonen in piepkleine lemen hutten, hebben gebrek aan schoon water,

 

gebrek aan deugdelijk sanitair. Elektrische voorzieningen zijn levensgevaarlijk.

 

Veel Tamils proberen in andere landen een beter leven te krijgen,

 

waardoor het leven voor de achterblijvers nog moeilijker wordt.

 

Wij bidden U: dat jongeren opgeleid kunnen worden tot goede ambachtslieden

 

die veilige huizen kunnen bouwen voor de Tamil gezinnen op de theeplantages.

 

Dat onze steun hen daarbij behulpzaam kan zijn.

 

S T I L T E  Laat ons bidden.

 

 

 

Lector : Wij bidden u voor onze parochiegemeenschap.

 

Voor de zieken en bedroefden, voor de vereenzaamden en de onbegrepenen.

 

Dat door ons naar hen wordt omgezien.

 

Wij bidden voor de intenties die onuitgesproken leven in ons hart en voor de intentie in het intentieboek. ( voorlezen) ,

 

Schenk verhoring aan deze mensen op voorspraak van de H. Anna

 

en van de Z. Titus Brandsma. S T I L T E  Laat ons bidden.

 

 

 

 

 

 

 

Pastor

 

Goede God, help ons volk van God te zijn in de wereld van vandaag.

 

Op deze wijze willen wij U eren en beminnen door Christus onze Heer.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Caritas avond

O gelukzalige eenzaamheid, o eenzame gelukzaligheid.

Dat was een middeleeuws motto  van monniken die zich terugtrokken in de woestijn of in de bossen rond de abdijen.
Ze leefden in eenzaamheid, maar wel kwam er iedere dag een jonge monnik eten brengen.  Die kreeg dan ook de opdracht de volgende keer een boek mee te nemen. En als de kluizenaar bij het houthakken neen stuk van zijn vinger had afgehakt,  wist hij zeker dat er die dag iemand zou komen om te helpen. De meest eenzame monniken leefden in een sociaal verband.

Geen mens is volkomen onafhankelijk. Mensen zijn afhankelijk van elkaar.
Nu lijkt het er wel op dat onafhankelijkheid een groot goed is: “ik heb niemand nodig.”
Maar voor hoelang en in welke situatie klopt dat?  Afhankelijk zijn betekent toegeven dat je wel iemand nodig hebt.  Je kunt dat erg of vervelend vinden. Je kunt het beter toegeven en van je afhankelijkheid een goed gebruik maken. Je kunt leren in een prettige afhankelijkheid te leven. Een soort levenskunst.

In de liberale samenleving is het “individu” het sterkste mensbeeld. Ik ben een ondeelbaar geheel en mezelf genoeg. Dat kan kloppen zolang het goed gaat.
Als Individuen elkaar tegen komen, dan wordt het botsen. Botsing van belangen.
In een christelijke geïnspireerde samenleving is  de “persoon” het sterkste mensbeeld. Persoon betekent letterlijk :  door klinken.  Ik laat door klinken dat ik er ben. Ik laat mijzelf horen. Maar ook : ik laat doorklinken dat ik er voor jou ben, want ik hoor jou ook!
Als personen elkaar tegen komen stemmen ze het door klinken  op elkaar af. Harmonie.
Een samenleving van individuen levert eenzamen op; een samenleving van personen schept  onderlinge verbondenheid.

Al enkele jaren lang blijkt uit onderzoeken dat  eenzaamheid een maatschappelijk probleem is en nog steeds sterker aan het worden is.  Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen zijn. Eenzaamheid is niet als persoon gezien worden.
De scherpste definitie van eenzaamheid is: “Ik heb geen mens…”
Hoeveel mensen zijn er in Amstelland die geen mens hebben?  Ik zou het niet weten, maar ik denk heel veel.

In Amsterdam zijn het er zestigduizend. Er zijn zestigduizend mensen die hooguit eenmaal pers maand iemand hebben die naar hen omziet.  De kapper knipt je haar en  is weg. De wijkzuster prikt je bloed of je suiker en is weg. De thuiszorg moet binnen drie kwartier klaar zijn en is weg. Je wordt als individu met een zorgvraag behandeld. Er is zelden iemand die zegt: zullen we samen een kopje koffie nemen. Ik ben er hier voor jou.

Ligt het niet vaak aan de mensen zelf dat ze eenzaam zijn? Vaak wel. Ze worden aangepraat onafhankelijk te willen zijn. Zelfredzaamheid als deugd. Geen beroep te doen op een ander want die kan jou weleens wat terug vragen. Of ook: geen gebruik willen maken van de mogelijkheden die er wel zijn. Er zijn veel initiatieven vanuit organisaties en kerken die heel wat ontmoetingsmogelijkheden in de aanbieding hebben. Hoe laagdrempelig ook, voor veel mensen zijn de laagste drempels al te hoog.

De zorg in de samenleving is georganiseerd rond individuen. Volgens de wet van vraag en aanbod. Het klimaat van zelfredzaamheid  verhindert mensen zich in hun kwetsbaarheid te laten zien.  Hoe zou de samenleving er uit zien als er aandacht zou groeien voor de mens als persoon? Zou de kwetsbaarheid van een mens die nu gezien wordt als een probleem dat opgelost moet worden, niet anders bekeken kunnen worden. Iemands kwetsbaarheid is mijn uitdaging de ander zo goed mogelijk in ons midden op te nemen?

Wat is eenzaamheid?

Eenzaamheid is een rotgevoel. Een gevoel van leegte en gemis. Het gevoel dat je overbodig bent, er net zo goed niet had kunnen zijn. Het gaat dus om een gevoel en om contact met andere mensen. Anderen kunnen je gevoel niet zien. Ze kunnen ook niet zien hoeveel contact je graag hebt met anderen. Dat maakt eenzaamheid tot een verborgen probleem. Bovendien: als mensen eenzaam zijn, zullen ze dat niet gauw toegeven aan anderen. Mensen die eenzaam zijn, vinden dat onplezierig. Iemand die het fijn vindt om alleen te zijn, noemen we dus niet eenzaam. Onderzoekers gebruiken de volgende definitie van eenzaamheid:

“Een situatie van eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties”.

Enkele cijfers
  1. Er zijn meer dan 4,1 miljoen 55-plussers. Hiervan voelt meer dan 1 miljoen zich eenzaam. Van hen zijn 200.000 extreem eenzaam, zij hebben slechts een keer in de maand een sociaal contact. (Bron: onderzoek TNS/NIPO, november 2012). Van de ruim 2,9 miljoen 65-plussers voelen bijna 900.000 mensen zich eenzaam.
  2. De groep kwetsbare 65-plussers neemt toe van 750.000 tot 1 miljoen in 2025. (Bron: SCP, december 2013)
  3. Ongeveer 30% van de Nederlanders is eenzaam. (Bron: TNS/Nipo 2013)
  4. Bepaalde groepen lopen een verhoogd risico, zoals chronisch zieken, gehandicapten, ouderen, allochtonen, mantelzorgers, dak- en thuislozen en alleenstaanden.
  5. Eenzaamheid kan ernstige gevolgen hebben. Eenzaamheid verhoogt de bloeddruk, het stressniveau en de kans op een depressie. Eenzame ouderen blijken 14% meer kans te hebben op een vroege dood dan de gemiddelde persoon. Daarmee is de kans op vroeg overlijden bij eenzaamheid twee keer zo groot als bij overgewicht. (Bron: onderzoek Professor Cacioppo, Universiteit van Chicago / The Journal of Psychology, 2012)
  6. Van alle 65-plussers woont ongeveer 52% alleen en van alle 75-plussers ongeveer 64,6%. Het meest eenzaam zijn alleenwonende ouderen die gescheiden zijn en weinig sociale relaties hebben. (Bron: SBS Statline)
  7. Van de ouderen in een zorginstelling, krijgen bijna 10.000 ouderen, nooit bezoek. (Bron: onderzoek Leger des Heils, 2012).
  8. 1 op de 5 bewoners komt minder dan eens per maand buiten. Sommige ouderen in zorginstellingen komen maar één keer per jaar buiten door gebrek aan vrijwilligers en geen bezoek van familie of vrienden.
  9. 20% (420.000 ouderen) van de ouderen viert Kerst en Oud en Nieuw niet. Ruim 200.000 ouderen (10 % van de ouderen) in Nederland zitten tijdens de feestdagen zonder bezoek. (Interview-NSS)
  10. Zelf actief blijven en bijvoorbeeld vrijwilligerswerk doen of deelnemen aan (laagdrempelige) activiteiten vermindert eenzaamheid en de kans op sociaal isolement (Coalitie erbij/ TNS NIPO 2013)
  11. Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (2013) blijkt dat de groep kwetsbare ouderen in Nederland de komende jaren sterk toeneemt van 750.000 tot 1 miljoen in 2025. Kwetsbare ouderen lopen extra risico op gezondheidsproblemen of opname in een tehuis. Daarnaast vereenzamen zij sneller en de kans op overlijden binnen drie jaar is twee tot drie keer zo groot.

Ik zou niet weten hoe het plaatje eruit ziet als we deze cijfers vertalen naar Amstelland. Ze zullen vrees ik niet mooier zijn.

Wij stellen het thema eenzaamheid aan de orde in deze Caritas bijeenkomt  met een concrete vraag: Zou Coalitie erbij in Amstelland ook niet een hulpmiddel kunnen zijn om eenzaamheid te bestrijden.  Veel organisaties waaronder kerken zijn bezig.
Kunnen we van elkaar leren, elkaars deskundigheid gebruiken,samen het thema onder de aandacht brengen in de samenleving?

Iemand – een buitenlander – zei het heel sterk. Eenzaamheid is geen probleem. Eenzaamheid is een maatschappelijke zonde.  Zonde roept het woord genade op.
Laten we toch zorgen dat wij niet uit elkaars genade vallen en doelloos en voor elkaar onvindbaar zijn.

Tom Buitendijk OCarm.
3 maart 2015